Zapalenie ścięgien – jak rozpoznać? Jak leczyć?

Zapalenie ścięgien ma dwie główne przyczyny. Pierwszą jest długotrwałe powtarzanie czynności, w trakcie których określone tkanki miękkie pozostają w stałym napięciu. Drugą, wykonanie zbyt gwałtownego ruchu, jak również podejmowanie aktywności fizycznej bez wcześniejszego przygotowania. Przeciążenie, nadwyrężenie i mikrouraz to główne źródła zapalenia ścięgien, które objawia się miejscową tkliwością, bólem, obrzękiem i ograniczeniem możliwości ruchowych.

Czym są ścięgna?

Ścięgna to włókniste pasma kolagenowe, które są przedłużeniem mięśni aż do miejsca jego przyczepu. Ich główną funkcją jest przenoszenie siły skurczu mięśniowego na elementy układu kostnego. Choć ścięgna są niezwykle wytrzymałe, wyróżniają się stosunkowo niewielką sprężystością, przez co pod wpływem nadmiernego obciążenia są narażone na różnego rodzaju kontuzje, zapalenie ścięgna to tylko jedno z nich.

Zapalenie ścięgien – przykłady:

• zapalenie ścięgna Achillesa,
• zapalenie pochewki ścięgna w stopie,
• zapalenie ścięgna nadgarstka,
• zapalenie ścięgna mięśnia podkolanowego,
• zapalenie ścięgien mięśni strzałkowych,
• zapalenie ścięgien mięśni prostowników,
• zapalenie ścięgien przedramienia,
• zapalenie ścięgien ręki,
• zapalenie ścięgien kciuka.

Jakie są przyczyny zapalenia ścięgien?

Zapalenie ścięgien bardzo często pojawia się u sportowców, ale też fryzjerów, informatyków, malarzy i innych osób, których praca polega na stałym wykonywaniu tych samych ruchów. Podczas strzyżenia, pisania na klawiaturze czy malowania angażuje się określone struktury tkanek miękkich, nie tylko mięśni, ale też między innymi ścięgien i pochewek ścięgnistych. Utrzymywanie ich w ciągłym napięciu, nawet niezbyt mocnym, łatwo może wywołać stan zapalny i związane z nimi dolegliwości. 

Podobnie dzieje się w wyniku zbyt gwałtownie wykonanego ruchu, intensywnego trenowania bez rozgrzewki oraz urazu, w trakcie którego na naprężone tkanki oddziałuje duża siła – w takich wypadkach może dojść do zapalenia, ale także naciągnięcia, naderwania, a nawet całkowitego zerwania ścięgna. Zapalenie ścięgna ręki czy stopy może pojawić się wskutek niewłaściwego rozgrzania mięśni przed wysiłkiem – dotyczy to zarówno biegania, pływania oraz tak prozaicznych czynności, jak odśnieżanie i grabienie liści. 

Zapalenie ścięgien – przyczyny:

• nadmierne naprężanie,
• przeciążenie,
• nadwyrężenie,
• mikrouraz.

Ryzyko pojawienia się zapalenia ścięgien rośnie wraz z wiekiem. Najwięcej przypadków, takich jak zapalenie ścięgna w stopie czy urazy w obrębie stawu łokciowego, odnotowuje się u osób około 40. roku życia i wyżej. Ma to związek z naturalną degradacją endogennego kolagenu, którego z czasem w organizmie jest coraz mniej, a który odpowiada za sprężystość i regenerację tkanek miękkich.

W grupie ryzyka są także ci, którzy zmagają się z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), łuszczycowym zapaleniem stawów, dną moczanową czy chorobami tarczycy. Do zapalenia może dojść w przebiegu grypy lub gruźlicy. Ponadto możliwe jest również zapalenie ścięgien po antybiotykach czy chemioterapeutykach, głównie z rodziny chinolonów. Jednak takie przypadki pojawiają się raczej sporadycznie. 

Zapalenie ścięgien – czynniki predysponujące:

• wiek powyżej 40. roku życia,
• brak przygotowania mięśni do wysiłku,
• siedzący tryb życia,
• zaburzona biomechanika,
• wady anatomiczne,
• wady postawy,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• łuszczycowe zapalenie stawów,
• dna moczanowa,
• choroby tarczycy,
• niektóre leki.

Jakie są objawy zapalenia ścięgien?

Objawy zapalenia ścięgien to przede wszystkim ból, nasilający się pod naciskiem i w trakcie wykonywania ruchów. Dolegliwości bólowe mogą być odczuwane punktowo lub rozlegle, mieć charakter ostry (intensywny lecz krótkotrwały) albo narastający, nasilający się podczas poruszania się. Oprócz bólu ścięgien może pojawić się miejscowa tkliwość, obrzęk, krwiaki, a także osłabienie siły miejscowej i ograniczenie ruchów czynnych. 

Zapalenie ścięgien – objawy:

• ból ścięgien,
• miejscowa tkliwość,
• obrzęk,
• trudność w wykonywaniu ruchów.

Ból ścięgien to objaw, którego nie należy bagatelizować. Najczęściej wynika z niegroźnego przeciążenia, ale równie dobrze może też świadczyć o rozwijającej się chorobie – na przykład wspomnianym już reumatoidalnym zapaleniu stawów lub entezopatii. Kiedy objawy zapalenia ścięgien mają charakter przewlekły, uogólniony bądź kiedy towarzyszy im gorączka, osłabienie, uczucie porannej sztywności czy jakiekolwiek inne niepokojące dolegliwości, konieczne jest podjęcie dokładnej diagnostyki. 

Jak leczyć zapalenie ścięgien?

Ból ścięgien pojawiający się w wyniku zapalenia powinien minąć w ciągu kilku dni. Po urazie warto rozpocząć leczenie doraźne, polegające na stosowaniu miejscowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych i odciążeniu kontuzjowanej kończyny. Jeśli dolegliwości nie ustępują po około 5 dniach lub nasilają się, należy umówić się do lekarza pierwszego kontaktu, który podejmuje wstępną diagnostykę i w razie konieczności, skieruje do ortopedy, reumatologa lub fizjoterapeuty. 

Zapalenie ścięgna Achillesa – leczenie domowe

Zapalenie ścięgna Achillesa to stan chorobowy, który wymaga przede wszystkim odpoczynku. Gdy w wyniku przeciążenia lub urazu pojawi się zapalenie ścięgna stopowego, należy odciążyć osłabioną kończynę i znieczulić ją zimnym kompresem. Bardzo ważne jest, aby stosować środki przeciwzapalne (NLPZ), jednak nie dłużej niż przez 7 dni. 

W przypadku podejrzenia urazu ścięgien, wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG). Po rozpoznaniu przyczyny zapalenia ścięgien i jego charakteru, ustala się indywidualny plan leczenia, celujący zarówno w objawy, jak i źródło zmian chorobowych. Najczęściej leczenie zapalenia ścięgien polega na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych (NLPZ). Plastry czy maść na zapalenie ścięgien przynoszą szybką ulgę i są bezpieczne w stosowaniu. Plastry z diklofenakiem pozwalają szybko pokonać ból. Poprawę widać już drugiego dnia stosowania. Skuteczność leku potwierdzają badania przeprowadzone w Niemczech w czterech centrach sportowych leczenia urazów. To sprawdzony i polecany sposób na leczenie zapalenia ścięgien, jak i innych kontuzji. 

Poza farmakologią włącza się również inne metody zachowawcze, w tym szczególnie rehabilitację ruchową. Kinezyterapia, mobilizacja stawów, masaże, a także zabiegi z zakresu fizykoterapii (taping, elektrokoagulacja, ultradźwięki) mogą usprawnić powrót do formy i dodatkowo zadziałać profilaktycznie na obciążone struktury tkankowe. 

Jeśli objawy zapalenia ścięgien nie słabną mimo podjętego leczenia, zazwyczaj włącza się na przykład krótkotrwałą terapię steroidami, a gdy również to nie przynosi poprawy, można spróbować podać glikokortykosteroidy domiejscowo. Jednocześnie ważne jest prowadzenie dalszej diagnostyki, rozszerzenie jej o dodatkowe badania, w celu wykluczenia entezopatii czy chorób zwyrodnieniowych. 

Zapalenie ścięgna – leki:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne w postaci preparatów do aplikacji miejscowej lub tabletek doustnych,
• glikokortykosteroidy (sterydy, GKS).

Lek. Michał Dąbrowski