Zapalenie pochewek ścięgnistych (z łac. tendovaginitis) to nieprzyjemny, bolesny stan, który rozwija się w sytuacji przeciążenia aparatu ścięgnistego. Ogranicza pełną aktywność i sprawność, skłaniając chorego do wizyty u ortopedy. Co to jest pochewka ścięgnista? Jak objawia się stan zapalny w jej obrębie? Na czym polega leczenie tego schorzenia?
Co to jest ścięgno i pochewka ścięgna?
Ścięgno (z łac. tendo, tenon) to struktura anatomiczna zbudowana z kolagenowych włókien tkanki łącznej, swego rodzaju przedłużenie mięśnia, które umożliwia jego przyczepianie się do kości. Kształt ścięgien jest bardzo zróżnicowany. Są bardzo wytrzymałe na urazy mechaniczne i jednocześnie dosyć mało elastyczne. Pochewka ścięgna zaliczana jest do narządów pomocniczych mięśni – otacza ścięgno niczym tunel, jej wnętrze jest pokryte warstwą maziową. To rusztowanie, które przytrzymuje je w prawidłowym położeniu względem kości, zapobiegając tarciom między ścięgnami oraz otaczającymi tkankami.
Co to jest zapalenie pochewek ścięgnistych? Kilka słów o zespole de Quervaina
Zapalenie pochewek ścięgnistych to jeden z powszechnych urazów, z jakimi spotykają się w swojej praktyce lekarze ortopedzi, dotyka osób w różnym wieku. Zapaleniu pochewek niejednokrotnie towarzyszy też zapalenie ścięgna.
Zapalenie pochewki ścięgna obejmuje najczęściej następujące stawy:
- kolanowy,
- skokowy,
- łokciowy,
- barkowy,
- promieniowo–nadgarstkowy.
Gdy przeciążymy aparat ścięgnisty, rozwija się jałowy stan zapalny, dochodzi do tarcia między ścięgnem i warstwą maziową pochewki. W wielu przypadkach stan zapalny rozwija się w obrębie nadgarstka i kciuka. Dobrym przykładem jest tzw. zespół de Quervaina (zapalenie pochewek ścięgien pierwszego przedziału grzbietowego ręki) określanie również “kciukiem matki”. Mimo, że etiologia tej choroby nie jest do końca znana, wiąże się ją z mikrourazami, mikrouszkodzeniami, a także wykonywaniem powtarzalnych wzorców ruchowych kciukiem. Ryzyko przeciążenia kciuka jest szczególnie wysokie w przypadku zawodów takich jak: malarz, tenisista, fryzjer, muzyk, kajakarz. Problem ten dotyka również często młode matki, które wielokrotnie w ciągu dnia podnoszą i karmią małe dziecko (stąd potoczne określenie “kciuk matki”).
Zapalenie pochewek ścięgnistych – przyczyny
Jakie są przyczyny zapalenia pochewek ścięgnistych? Stan zapalny najczęściej jest spowodowany nagłym urazem podczas intensywnego treningu (nagły i mocny bodziec np.: silne szarpnięcie nogą przy grze w tenisa, rzut piłką bez rozgrzewki). Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że powtarzalny, nadmierny wysiłek prowadzi do przeciążenia ścięgna. Do wystąpienia stanu zapalnego pochewki ścięgna może dojść nie tylko wskutek uprawiania sportu, ale też np. wielogodzinnego pisania na klawiaturze, strzyżenia włosów, czy malowania. Jakie inne, powtarzalne czynności mogą doprowadzić do tego typu problemów zdrowotnych? Może to być odśnieżanie, grabienie, pielenie, kopanie łopatą. Przyczyną zapalenia pochewek ścięgnistych mogą być również infekcje (np. kiła, gruźlica), schorzenia układowe np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS).
Zapalenie pochewek ścięgnistych – czynniki ryzyka
Do rozwoju zapalenia pochewek ścięgnistych może predestynować:
- siedzący tryb życia,
- brak rozgrzewki przed treningiem,
- praca w nieprawidłowej pozycji (siedzącej),
- współistnienie innych chorób (np. dna moczanowa).
Wiele osób zastanawia się, jak rozpoznać zapalenie pochewek ścięgnistych? Jakie są charakterystyczne objawy tego schorzenia?
Zapalenie pochewek ścięgnistych – objawy
O rozwoju zapalenia pochewek ścięgnistych może świadczyć silny, kłujący ból ścięgna, który nasila się przy ruchu. Z czasem dolegliwości bólowe nie ustają nawet przy odpoczynku. Inne objawy, jakie obserwują u siebie pacjenci to:
- tkliwość palpacyjna,
- obrzęk,
- ograniczenie ruchomości,
- ucieplenie” skóry,
- zaczerwienienie,
- sztywność stawu,
- zgrzytanie i trzaski przy poruszaniu stawem.
Symptomami towarzyszącymi chorobie może być ogólne osłabienie, gorączka.
Zapalenie pochewek ścięgnistych – leczenie zachowawcze i chirurgiczne
U osób z podejrzeniem zapalenia pochewek ścięgnistych, wykonuje się badania obrazowe (badanie ultrasonograficzne USG, rentgenogram – RTG). Ostre zapalenie pochewki ścięgna trwa najczęściej kilka dni. W tym czasie należy ograniczyć aktywność fizyczną i pracę, prowadzić oszczędzający tryb życia, aby staw miał
szansę odpocząć. Pomocne w unieruchomieniu stawą są też ortezy i stabilizatory. Jeśli obszar objęty stanem zapalnym jest opuchnięty i zaczerwieniony, ulgę mogą przynieść chłodne okłady. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych, lekarz może zalecić pacjentowi przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnym NLPZ w formie tabletek, maści, żeli lub plastrów z diklofenakiem. Przykładowo, samoprzylepne plastry lecznicze Itami szybko uśmierzają ból (znaczny spadek natężenia jest odczuwalny już w drugim dniu ich stosowania). Są dyskretne i mogą być stosowane nie tylko przez osoby dorosłe, ale też młodzież po 16. roku życia przez nie dłużej, niż 7 dni. Proces zapalny mogą zahamować też glikokortykosteroidy (lekarz może zadecydować o ich wdrożeniu, jeśli ból i obrzęk nie ustępują). Jeżeli dodatkowo u chorego toczy się infekcja, konieczne mogą być również antybiotyki. Po złagodzeniu okresu ostrego, powoli wprowadza się leczenie ruchem (terapię manualną, suche igłowanie). Bardzo dobre efekty dają zabiegi fizjoterapeutczne, takie jak: galwanizacja, krioterapia, laseroterapia, ultradźwięki. W nielicznych przypadkach np. gdy zapalenie pochewek ścięgnistych często nawraca i zachowawcze formy leczenia nie dają pożądanych rezultatów – wykonuje się bardziej inwazyjną operację chirurgiczną. Na czym polega zabieg? Podczas operacji doświadczony lekarz dokonuje podłużnego nacięcia pochewki otaczającej ścięgno, co skutkuje jej rozluźnieniem i ograniczeniem tarcia ścięgna.
Zapalenie pochewek ścięgnistych – zapobieganie
Chcąc zapobiec wystąpieniu zapalenia pochewki ścięgna, należy starać się unikać powtarzalnych sekwencji ruchów – robić często przerwy w pracy, odejść od komputera i poświęcić kilka minut na krótkie ćwiczenia. Jeśli chcemy cieszyć się ogólnym zdrowiem, warto nie tylko zadbać o ergonomię stanowiska pracy, ale prowadzić zdrowy, higieniczny styl życia. Jeżeli regularnie trenujemy, pamiętajmy o zachowaniu odpowiednich odstępów między sesjami treningowymi, co pozwoli na lepszą regenerację i zminimalizuje ryzyko ewentualnej kontuzji. Nigdy nie ćwiczmy też bez wcześniejszego rozgrzania mięśni! Istotna jest również właściwa technika ćwiczeń, warto sięgnąć w tej kwestii po pomoc profesjonalnego trenera z odpowiednimi kwalifikacjami.
Podsumowując, przyczyną zapalenia pochewek ścięgnistych zwykle jest powtarzanie przez długi czas schematycznych wzorców z racji wykonywanej pracy lub nagły i silny bodziec podczas uprawiania sportu. To popularny uraz, który objawia się bólem, obrzękiem i ograniczeniem ruchomości stawu. Jeśli zauważymy u siebie te objawy, powinniśmy jak najszybciej udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Szybka diagnostyka i opracowanie planu leczenia zwiększają szansę na pomyślność terapii.
Pamiętajmy, aby nigdy nie lekceważyć żadnych dolegliwości zdrowotnych!
Lek. Michał Dąbrowski