Wiotkość stawów – jakie są przyczyny i jak przebiega choroba?

Wiotkość stawów jest schorzeniem, które polega na zwiększonym zakresie ruchu w stawach. Zwana jest również hipermobilnością lub zespołem nadmiernej ruchomości stawów czy też elastopatią. Jak się leczy wiotkość stawów i kto najczęściej na nią cierpi?

Wiotkość stawów-kogo najczęściej dotyczy?

Jak wynika ze statystyk, schorzenie to najczęściej dotyka Azjatów i Afrykańczyków. O wiele rzadziej problem dotyczy populacji zachodniej. Oprócz tego wiotkość stawów zdecydowanie częściej występuje u płci żeńskiej w tym dorosłych kobiet, młodzieży i dzieci. Ta ostatnia grupa może doświadczać tego typu problemów ze stawami ze względu na niewykształconą w stu procentach tkankę łączną i przez to bardziej elastyczną strukturę całego układu ruchu.

Wiotkość stawów – choroba genetyczna

Nadmierna wiotkość stawów jest dysfunkcją, która ma podłoże genetyczne. Nadmierna wiotkość stawów o podłożu genetycznym nazywana jest zespołem Ehlers-Danlosa. Choroba ta jest grupą zaburzeń w syntezie lub budowie tkanki łącznej i charakteryzuje się hipermobilnością stawów, a także delikatną i hiperelastyczną skórą i tkankami. Jako przyczyny genetycznej wiotkości stawów wskazuje się mutacje w genach odpowiedzialnych za budowę i produkcję kolagenu. Choroba ta przenoszona jest z rodzica na dziecko. Bardzo rzadko występować może mutacja de novo, która oznacza, że wrodzona wiotkość stawów występuje tylko dziecka, rodzice są zdrowi. Na zespół Ehlersa-Danlosa choruje 1:2 500 – 1:10 000 osób. 

Aby zdiagnozować wiotkość stawów o podłożu genetycznym, konieczne są badania DNA. Przeprowadzany jest też wywiad rodzinny oraz obserwowane są objawy. Zespół Ehlersa-Danlosa to choroba nieuleczalna – nie ma możliwości zahamowania wiotkości stawów. Leczenie odbywa się objawowo i ma podwyższyć jakość życia chorego. W jego trakcie stosuje się leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, zabieg ortopedyczne, a niekiedy zabiegi chirurgiczne przeciwdziałające powikłaniom np. pęknięciu ściany jelita. 

Wiotkość stawów: przyczyny

Wrodzona wiotkość stawów nie wynika tylko z genetyki. Jako podłoże tego schorzenia wskazuje się też nieprawidłowości w produkcji kolagenu a dokładnie zbyt mała ilość włókien w jego składzie. Tak zbudowana tkanka jest mniej odporna na rozciąganie i przez to słabsza.

Oprócz różnych przyczyn występowania wiotkości stawów występują także różne rodzaje tego zaburzenia. Wyróżnia się: patologiczną hipermobiloność miejscową pod postacią pierwotną lub wtórną, patologiczną hipermobilność uogólnioną oraz hipermobilność konstytucjonalną.

Wiotkość stawów: objawy

Hipermobilność stawów to schorzenie objawiające się przede wszystkim poprzez narząd ruchu. Charakterystyczne jest wykonywanie ruchów o tak zwanym zwiększonym zakresie ze względu na wiotkość występującą w więzadłach i torebkach stawowych. Jak to dokładnie wygląda?

Jednym z najczęstszych objawów wiotkości stawów są:

• Wykonywanie skłonu w przód i ułożenie przed sobą całych dłoni na podłodze.
• Możliwość założenia obydwu dłoni, jedna na drugą na plecach.
• Przyciągnięcie kciuka dłoni do przedramienia.
• Przeprost w stawie łokciowym i kolanowym.

Biorąc pod uwagę powyższe objawy, mogłoby się wydawać, że przypadłość ta nie uprzykrza zbytnio życia. Niestety towarzyszą jej również dolegliwości bólowe, zazwyczaj w okolicach stawów, a nawet obrzęki kończyn dolnych.

Uogólniona wiotkość stawów prowadzi także do niewłaściwej postawy ciała, wady stóp i wielu innych nieprawidłowości związanych z narządem ruchu. Osoby cierpiące na hipermobilność mogą o wiele częściej doświadczać różnego rodzaju kontuzji, chociażby podczas uprawiania sportu. Zdarza się, że mają kłopoty z utrzymaniem jednej pozycji przez dłuższy czas, dlatego nadmiernie się poruszają i wiercą. Proste czynności takie jak chodzenie czy bieganie również są utrudnione, ze względu na pogorszoną koordynację ruchową.

Jak zdiagnozować uogólnioną wiotkość stawów?

Pierwszym krokiem w diagnozie nadmiernej wiotkości stawów jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego. Kolejny etap to zbadanie wszystkich stawów oraz ocena ruchomości. Lekarz powinien ocenić, czy jest ona fizjologiczna, czy nadmierna. W czasie badania, testuje się staw łokciowy, śródręczno-paliczkowy kciuka, stawy międzypaliczkowe palców oraz ruchomość kręgosłupa podczas skłonu w przód. Oprócz tego lekarz powinien ocenić siłę mięśni i ich napięcie. Rekomendowane jest również przeprowadzenie podstawowych badań laboratoryjnych: morfologii krwi, czynnika OB., czynnika reumatoidalnego, immunoglobuliny. Jeśli zachodzi podejrzenie, że choroba może mieć podłoże genetyczne, to zaleca się rozszerzenie diagnostyki o badania DNA. Przy diagnozowaniu tego schorzenia można zastosować dwie skale: skala Beightona oraz kryteria Sachse’go.

Przy zastosowaniu skali Beightona ocenia się, czy pacjent jest w stanie wykonać:

• przeprost w stawie łokciowym > 10°,
• bierne przyciągnięcie kciuka do przedramienia,
• przeprost w stawach MCP > 90°,
• przeprost w stawie kolanowym >10°,
• położenie dłoni płasko na podłodze podczas skłonu w przód przy wyprostowanych kolanach.

Za każdą wykonaną czynność pacjent otrzymuje punkt. Uzyskanie 4. lub więcej punktów na 9 oznacza nadmierną ruchomość stawów.

Wiotkość stawów: leczenie

Hipermobilność ma podłoże genetyczne, dlatego leczenie polega na łagodzeniu objawów, czyli ograniczaniu nadmiernej mobilności tkanek oraz wzmocnieniu ich struktury. Przypadłość ta wiąże się z nieustanną rehabilitacją, która ma na celu stabilizowanie stawów poprzez wzmacnianie struktur mięśniowych. Wiotkość stawów jest chorobą, z którą chory mierzy się przez całe życie. Obecnie nie istnieje skuteczny lek na nią. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych można stosować plastry przeciwbólowe Itami, które złagodzą dyskomfort związany z chorobą.

Oprócz rehabilitacji i ćwiczeń, dzieciom zaleca się stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych do butów, które mają na celu zapobiegać wadom postawy stóp i kolan. Ważna jest także odpowiednia dieta, wspomagająca stawy. Powinna być ona bogata w witaminy D, E i C i zapewniać właściwe nawodnienie. W przypadku osób z nadwagą, dieta powinna się również skupić na zrzuceniu masy ciała. 

Wiotkość stawów a sport – czy aktywność fizyczna jest zalecana?

Zależność na linii wiotkość stawów, a sport jest bardzo duża. Jednym z ważniejszych elementów w leczeniu uogólnionej wiotkości stawów jest odpowiednia fizjoterapia. Jej celem jest przygotowanie układu kostno-mięśniowego do pojawiania się zmian degeneracyjnych. Wykonywane ćwiczenia powinny być dobrane tak, aby pozwoliły osobie chorej na jak najdłuższe zachowanie sprawności fizycznej. Rekomenduje się, aby chory wykonywał ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową zwłaszcza mięśni i tkanek posturalnych oraz stawów obwodowych. Ćwiczyć należy również równowagę mięśniową oraz stosować tzw. terapię propriocepcji, czyli czucia głębokiego oraz kontroli ruchów. Rekomendowane sporty dla osób z nadmierną wiotkością mięśni to pływanie oraz jazda na rowerze. Na sali gimnastycznej można wykonywać ćwiczenia z użyciem piłki lekarskiej lub taśm, czyli wszelkiego rodzaju aktywności wzmacniające i koordynacyjne. Pomocne są także masaże relaksacyjne oraz okłady, które redukują dolegliwości bólowe. Unikać należy natomiast sportów nastawionych na rozciągnie – one pogłębiają wiotkość stawów.  

lek. Michał Dąbrowski