Stłuczenie – jak postępować? Jak rozpoznać?

Stłuczenie powstaje w wyniku uszkodzenia tkanek miękkich. Objawia się miejscową tkliwością, bólem, zasinieniem i opuchlizną. Stłuczenie tym różni się od złamania, że nie wywołuje przerwania ciągłości tkanek, więc wiąże się raczej z umiarkowanym niż ostrym bólem. Stłuczenie kolana czy łokcia na ogół nie jest niczym groźnym. Jednak, kiedy dolegliwości bólowe utrzymują się dłużej, a do tego pojawia się obrzęk, krwiak i uczucie mrowienia, należy sprawdzić, czy nie doszło do zwichnięcia, naderwania lub złamania. Konieczna jest konsultacja z ortopedą.

Czym jest stłuczenie?

Do stłuczenia dochodzi w wyniku urazu bezpośredniego, najczęściej powstałego podczas upadku lub uderzenia o twarde podłoże. Kiedy na stawy oddziałuje nagle duża siła zewnętrzna, łatwo może dojść do uszkodzenia tkanek miękkich, mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów. W trakcie upadku czy uderzenia kolejno naruszone zostają: tkanka podskórna, mięśnie, stawy okołorynkowe i okostnej. Drobne naczynia krwionośne rozrywają się i dochodzi do podskórnego wylewu krwi. Właśnie w ten sposób powstają krwiaki i siniaki, będące najczęstszym objawem stłuczenia. Takie zmiany nie wymagają interwencji lekarskiej. Zasinione, tkliwe miejsca dość szybko regenerują się samoistnie, po kilku, kilkunastu dniach znikając bez śladu. I nawet, kiedy wyglądają groźnie, nie są niebezpieczne dla zdrowia. Niemniej jednak warto je obserwować. Zwłaszcza, gdy towarzyszy im silny, nieustępujący ból, uczucie mrowienia lub drętwienia, zaburzenia czucia, może okazać się, że doszło nie do stłuczenia, ale do zwichnięcia a nawet złamania.

Jak odróżnić stłuczenie od złamania?

Stłuczenie, zwichnięcie, złamanie mogą objawiać się w bardzo podobny sposób. Takie urazy najczęściej wywołują ból, opuchliznę, siniaki i krwiaki, prowadzą do zniekształcenia stawu i ograniczenia zakresu jego ruchomości. Są przyczyną dyskomfortu, utrudniają swobodne poruszanie się. Jednak pomimo dużego podobieństwa, trzeba pamiętać, że nie są to określenia synonimiczne. Każde z nich oznacza zupełnie inny rodzaj urazu stawu, wymagający zupełnie innego sposobu postpowania. 

• Stłuczenie to uszkodzenie (rozerwanie, zmiażdżenie) struktury tkanek podskórnych. 
• Skręcenie to naciągnięcie struktur stabilizujących stawy – torebki stawowej, więzadeł.
• Zwichnięcie to jednoczesne uszkodzenie wewnętrznych struktur stawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) i naciągnięcie lub rozerwanie torebki stawowej.
• Złamanie to przerwanie ciągłości kości. 

Pewną wskazówką, pozwalającą odróżnić stłuczenie od złamania jest stopień nasilenia bólu. Przeważnie przy stłuczeniach pojawia się ograniczony ból, a przy złamaniach ostry, narastający. Warto mieć jednak na uwadze, że dolegliwości bólowe urazu nie zawsze są miarodajne. Może się okazać, że pozornie stłuczone kolano jest w rzeczywistości zwichnięciem rzepki, uszkodzeniem łąkotki lub naderwaniem więzadeł. Z drugiej strony dość silny ból, wcale nie musi oznaczać złamania. Choć na ogół stłuczenie nie jest niczym groźnym, nie powinno być bagatelizowane. 

Jak postępować w razie stłuczenia?

Ze stłuczeniem w większości przypadków można poradzić sobie “domowymi sposobami”. Stłuczenie z obrzękiem wymaga unieruchomienia kończyny i zastosowania zimnych okładów. Takie kompresy warto stosować nie tylko bezpośrednio po urazie, ale również w okresie rekonwalescencji. Pod wpływem zimna naczynia krwionośne obkurczają się, więc siniaki i krwiaki szybciej się wchłaniają. Wszelkie dolegliwości bólowe można łagodzić przy pomocy niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, najlepiej w postaci środków do aplikacji miejscowej (plastrów, maści na stłuczenia). W ten sposób można skuteczniej wyeliminować źródło dolegliwości, substancje czynne łatwiej przenikają do stawów, a przy tym bezpieczniej, bo bez potrzeby obciążania układu pokarmowego. Stłuczenie z raną dodatkowo wymaga oczyszczenia rany i założenia jałowego opatrunku. 

Chociaż w większości przypadków na stłuczenia wystarczy działanie zachowawcze, zdarza się, że niezbędna jest pomoc specjalistyczna. Do lekarza trzeba zgłosić się, gdy pojawi się:

• Stłuczenie z obrzękiem i krwiakiem o rozlanym charakterze.
• Stłuczenie kolana z wysiękiem (tzw. woda w kolanie).
• Ból uniemożliwiający wykonywanie ruchu.
• Ból nieustępujący w ciągu kilku dni, narastający.
• Uraz obejmujący stawy.
• Ryzyko zwichnięcia lub złamania.

Bezwzględnym wskazaniem do konsultacji ortopedycznej jest stłuczenie głowy, szyi i kręgosłupa, a także lekkie stłuczenie barku, biodra czy ręki u osób starszych. Tego typu urazy u dzieci również warto omówić z lekarzem. 

Stłuczenie – jak postępować?

• Lekkie stłuczenie, z małym obrzękiem i umiarkowanym bólem, który stopniowo ustępuje, wymaga stosowania jedynie zimnych okładów, środków przeciwbólowych i odciążenia miejsca kontuzji przez 2-3 dni. 
• Silne stłuczenie, z dużym obrzękiem, silnym, utrzymującym się bólem, rozległym wylewem śródskórnym (krwiakiem, siniakiem) wymaga konsultacji z ortopedą. Konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) i radiologicznego (RTG) w celu wykluczenia innego typu urazu oraz powikłań. W leczeniu stosuje się środki zapobiegawcze, polegające na unieruchomieniu przy pomocy bandaża elastycznego, ewentualnie ortezy. Pomocne mogą okazać się ćwiczenia fizjoterapeutyczne, usprawniające obciążone stawy i pozwalająca szybciej wrócić do pełnej aktywności ruchowej. 

Lek. Michał Dąbrowski