Skręcenie stawu skokowego – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Skręcenie stawu skokowego, czyli skręcenie kostki, to jeden z najczęściej występujących urazów. Dochodzi do niego przeważnie wskutek gwałtownego zgięcia stopy do wewnątrz zwykle podczas biegania, skakania czy schodzenia ze schodów. Skręcony staw skokowy nie powinien być bagatelizowany. Zlekceważenie urazu może wywołać przewlekłe dolegliwości bólowe, a nawet doprowadzić do zwyrodnienia stawu.

Skręcenie stawu skokowego – przyczyny

Skręcenie stawu skokowego to uraz, którego rokrocznie doświadcza tysiące Polaków i to nie tylko tych, uprawiających sport. Do skręcenia kostki dochodzi dość łatwo, wystarczy źle postawić stopę w trakcie biegania, skakania, a nawet zwykłego chodzenia. Kiedy stopa odwinie się do wewnątrz (lub na zewnątrz), a jednocześnie zostanie poddana sile ciężaru ciała, więzadła i torebka stawowa może się rozciągnąć, a nawet całkowicie zerwać. Skręcenie i naderwanie stawu skokowego powoduje, że zakres ruchu stopy znacznie przekracza jej fizjologiczne możliwości, pojawia się ból, obrzęk, czasem zasinienie i krwiak. Jeśli kostka już raz została skręcona, ryzyko ponownej kontuzji jest bardzo prawdopodobne. Ponadto do czynników sprzyjających urazom stawowym należą nadwaga i otyłość, słaba kondycja fizyczna, zbyt intensywne uprawianie sportu bez odpowiedniego przygotowania. Na skręcenie stawu skokowego w dużej mierze wpływa też płaskostopie i inne deformacje kończyny wpływające na biomechanikę, zaburzenia czucia głębokiego, wiotkość więzadłowa oraz nierównowaga mięśniowa. 

Skręcenie kostki – objawy

Skręcenie stawu skokowego 1 stopnia (rozciągnięcie stawu skokowego)

Podczas urazu dochodzi do rozciągnięcia więzadeł i torebki stawowej. Głównym objawem lekkiego skręcenia kostki jest ból o umiarkowanym nasileniu, który nieznacznie utrudnia chodzenie. Jeśli pojawia się obrzęk, to zwykle w obrębie kostki bocznej. Opuchlizna na ogół szybko ustępuje. Skręcenie stawu skokowego 1 stopnia raczej nie wywołuje niestabilności stawowej. 

Skręcenie stawu skokowego 2 stopnia (naderwanie stawu skokowego)

Podczas urazu dochodzi do częściowego zerwania więzadeł i torebki stawowej. Głównym objawem jest silny ból, uniemożliwiający poruszanie się, który jednak dość szybko ustępuje. Podczas chodu przeważnie utyka się. Opuchlizna jest wyraźna, pojawia się od razu i utrzymuje przez dłuższy czas. Często pojawia się krwiak w postaci zasinienia tkanki podskórnej. Jakiś czas od wypadku odczuwa się częściową niestabilność stawową.

Skręcenie stawu skokowego 3 stopnia (całkowite rozerwanie stawu skokowego)

Podczas urazu dochodzi do całkowitego rozerwania więzadeł i torebki stawowej. Głównym objawem jest ból początkowo umiarkowany z czasem narastający, który nasila się podczas chodzenia. Obrzęk i krwiak są rozległe, obejmują cały obszar stawu i śródstopia. Niestabilność stawu jest odczuwana w dużym zakresie. 

Skręcenie stawu skokowego – pierwsza pomoc

Skręcenie stawu skokowego w każdym stopniu wymaga konsultacji ortopedycznej. Jednak zanim do niej dojdzie, trzeba podjąć działanie czynnościowe, które polega na zastosowaniu się do tzw. zasad PRICE:

• P – protection, czyli ochrona – należy odciążyć kontuzjowaną stopę.
• R – rest, czyli odpoczynek – należy unikać chodzenia lub wspierać się kulą łokciową.
• I – ice, czyli lód – należy schładzać skręconą kostkę.
• C – compression, czyli ucisk – należy stosować opaski uciskowe, ortezy lub stabilizatory.
• E – elevation, czyli uniesienie – należy unieść kończynę powyżej linii serca.

Ponieważ skręcenie stawu skokowego jest kontuzją bolesną, zaleca się stosowanie niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, najlepiej w postaci wygodnych plastrów bądź maści do użytku zewnętrznego. Tego rodzaju leki wykazują szybsze działanie znieczulające i uchodzą za jedne z bezpieczniejszych metod łagodzenia bólu – aplikowane miejscowo oddziałują bezpośrednio w miejscu bólu, bez obciążania układu pokarmowego.

Skręcony staw skokowy – diagnostyka

W procesie diagnostycznym po wywiadzie i badaniu przedmiotowym wykonuje się test szufladkowy przedni, pozwalający określić wydolność więzadeł. Następnie zleca się RTG, a niekiedy także USG. Dzięki nim można dokładnie ustalić stopień kontuzji i wykluczyć ewentualne złamania czy przemieszczenia. W razie wątpliwości rozszerza się diagnostykę o rezonans magnetyczny (MR), tomografię komputerową(TK), a niekiedy jeszcze artografię.

Zwichnięcie a skręcenie kostki

Zwichnięcie a skręcenie kostki to nie to samo. Zwichnięcie oznacza przemieszczenie się powierzchni stawowych, najczęściej kości skokowej i piszczelowej, prowadząc jednocześnie do rozerwania torebki stawowej i więzadeł. Takie zmiany wywołują silny ból, znacznie dotkliwszy niż przy skręceniu stawu skokowego. To poważny uraz, który wymaga interwencji ortopedycznej – lekarz musi nastawić przesunięte stawy, a w wielu przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. 

Skręcenie stawu skokowego – leczenie

Skręcenie stawu skokowego 1 stopnia

Przy rozciągnięciu stawu skokowego nie trzeba podejmować specjalistycznego leczenia. Konieczne jest natomiast przestrzeganie zasad PRICE – odciążenie, schłodzenie i unieruchomienie stopy przynajmniej przez 2-3 dni. Wskazane jest łagodzenie bólu ogólnodostępnymi środkami o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Zalecany jest odpoczynek. W późniejszym czasie warto skorzystać z rehabilitacji, aby poprawić funkcjonowanie stawów i przeciwdziałać kolejnym urazom. 

Skręcenie stawu skokowego 2 i 3 stopnia

Przy naderwaniu i całkowitym przerwaniu stawu skokowego konieczne jest unieruchomienie kończyny. Gips lub ortezę trzeba nosić przez 2-3 tygodni, a czasami przez kolejne 6 tygodni także stabilizator. Zalecane jest stosowanie środków zachowawczych – przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz przeciwzakrzepowych. Skręcona kostka w stopniu umiarkowanym i ciężkim wymaga podjęcia w późniejszym etapie leczenia rehabilitacji.

Zdarza się, że przy poważnym skręceniu stawu skokowego dolegliwości bólowe utrzymują się przez długi czas. U niektórych pojawia się silna niestabilność stawu, określana jako „uciekająca stopa”. W takich przypadkach leczenie często kończy się operacyjną rekonstrukcją więzadeł i długotrwałą rehabilitacją. 

Skręcenie stawu skokowego – rehabilitacja 

Rehabilitacja stawu skokowego 2 i 3 stopnia to nie tylko sposób na powrót do pełnej aktywności, ale również szansa na uniknięcie powikłań i kolejnych podobnych kontuzji. Plan treningowy ustalany jest indywidualnie i składa się z „pakietu” różnorodnych ćwiczeń czynnych, synergistycznych (współdziałanie mięśniowe) i izometrycznych (wzmacniające). Pożądaną metodą rehabilitacji jest fizykoterapia i kinezyterapia. Po opanowaniu prawidłowego wykonywania ćwiczeń należy wykonywać je samodzielnie w domu przez minimum 30 minut dziennie. Bardzo pomocnymi formami ruchu są pływanie, nordic walking i zwykłe spacerowanie. 

Skręcenia kostki trudno uniknąć. To kontuzja, która pojawia się nagle, nawet podczas chodzenia. Wystarczy mała nierówność podłoża, aby stopa ustawiła się w nieodpowiedni sposób i została uszkodzona. Chociaż nie da się zapobiec samemu urazowi, można spróbować wyeliminować czynniki zwiększające ryzyko jego występowania, a więc nadwagę, słabą kondycję fizyczną, zaburzenia stabilizacji ciała. Proste ćwiczenia fizyczne to dobry sposób na wzmocnienie obciążonej kontuzją kończyny i zadbanie o jej prawidłowe funkcjonowanie.

lek. Michał Dąbrowski