Blokada stawu – na czym polega zabieg i kiedy się go stosuje?

Blokada stawu to prosty zabieg ortopedyczny, który stosuje się w celu zmniejszenia stanu zapalnego i złagodzenia bólu. Zaleca się ją pacjentom, którzy zmagają się z dolegliwościami, utrzymującymi się po urazie lub w przebiegu choroby. Blokada stawu, nazywana potocznie “zastrzykiem z kortyzolu”, polega na iniekcji środka steroidowego o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. To skuteczny i małoinwazyjny sposób leczenia objawowego. Pozwala uzyskać szybką poprawę, utrzymującą się od 2 tygodni do nawet 6 miesięcy. 

Co to jest blokada stawu?

Blokada stawu jest jednym z niechirurgicznych sposobów łagodzenia bólu. Wskazaniem do jej zastosowania jest silny ból, niedający wyciszyć się innymi sposobami. Blokadę stosuje się także, aby przybliżyć rozpoznanie przyczyny zaistniałych dolegliwości. To zabieg ortopedyczny, który polega na podaniu środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych bezpośrednio w ognisko bólu – obarczony zapaleniem staw. Najczęściej przeprowadzane zabiegi to: blokada stawu nadgarstka, blokada stawu biodrowego, blokada kolana, kręgosłupa, lecz nie tylko.

W zmieniony chorobowo staw podaje się metodą iniekcji (zastrzyku) jednocześnie dwa preparaty: znieczulający (lidokainę, bupiwakainę) oraz przeciwzapalny (najczęściej steryd w postaci kortyzolu). Dzięki temu nie tylko ogranicza się objawy bólowe, które nie ustępują pod wpływem innych metod, ale również w pewnym stopniu wpływa na ich źródło, ograniczając stan zapalny. Zastrzyki z kortyzonu sprawiają, że ognisko zapalne zmniejsza się, a wraz z nim zmniejszają się również dolegliwości bólowe.

Chociaż blokada stawu jest uznawana za metodę skuteczną, jest jednym ze sposobów leczenia objawowego, nie zaś przyczynowego. Z jej pomocą można ograniczyć ból, poprawić samopoczucie pacjenta, usprawniając tym samym przebieg rehabilitacji, nie można jednak wyeliminować samej choroby. Blokada stawu to działanie doraźne, a nie sposób leczenia. Ma wymiar zachowawczy, więc nie jest w stanie zastąpić ani rehabilitacji, ani leczenia przyczynowego, w tym również operacji. Blokada pozwala pokonać objawy, a nie chorobę. Dlatego przed jej wykonaniem, należy najpierw podjąć inne metody leczenia bólu, jak na przykład:

• stosowanie plastrów leczniczych z diklofenakiem, które działają miejscowo, dzięki czemu skuteczniej niż tabletki redukują ból i stan zapalny, a przy tym są bezpieczne dla żołądka,
• masaż,
• ćwiczenia rozluźniające.

Blokadę sterydową wykonuje się dopiero wtedy, gdy inne formy leczenia nie przynoszą oczekiwanego rezultatu. 

Jakie są wskazania i przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu?

Generalnie wyróżnia się trzy różne rodzaje blokad ortopedycznych: 

• Diagnostyczną blokadę stawu – która ma określić lokalizację bólu bądź potwierdzić jego obecność.
• Prognostyczną blokadę stawu – pozwalającą oszacować, czy blokada przewodnictwa nerwowego w danym obszarze jest skutecznym sposobem leczenia.
• Terapeutyczną blokadę stawu – mającą złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny. 

Wskazaniem do zabiegu jest bardzo silny ból, oporny na wszelkie inne formy leczenia objawowego. Blokadę wykonuje się u pacjentów z różnymi chorobami i przypadłościami – po urazie, w przebiegu zmian zwyrodnieniowych, walczących z przewlekłym bólem o różnej etiologii. To także alternatywa dla tych, którzy z jakichś powodów nie mogą przyjmować doustnych leków przeciwbólowych. Blokadę sterydową przeprowadza się na wszystkich stawach objętych stanem zapalnym, o ile nie ma ku temu przeciwwskazań. Zabiegu nie wykonuje się u kobiet w ciąży oraz u pacjentów z:

• infekcją ogólnoustrojową, 
• miejscowymi zmianami zapalnymi i ropnymi skóry,
• zaburzeniami układu krzepnięcia,
• uczuleniem na któryś ze składników leków. 

Przykłady zastosowania:

• Blokada stawu palca – palec trzaskający, reumatoidalne zapalenie stawu.
• Blokada stawu nadgarstka – zmiany reumatyczne, choroba de Quervaina, gangliony.
• Blokada stawu barkowego – zapalenie kaletki podbarkowej. 
• Blokada kręgosłupa – najczęściej zewnątrzoponowa, ale też:

blokada okołokorzeniowa – rwa kulszowa,

blokada stawu międzywyrostkowego – zmiany zwyrodnieniowe,

blokada krążka międzykręgowego – uszkodzenia i zmiany chorobowe krążka międzykręgowego (dysku), 

blokada stawu krzyżowo biodrowego – choroby stawy krzyżowo-biodrowego.

• Blokada stawu kolanowego–  choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, zapalenie kaletek.

Na czym polega zabieg blokady kolana?

Blokada stawu to małoinwazyjny zabieg ortopedyczny, który wykonuje się najczęściej w trybie ambulatoryjnym. Cała procedura trwa kilkanaście minut, a po jej zakończeniu pacjent wraca do domu. Pierwszym krokiem jest przygotowanie, a więc odkażenie obszaru zabiegowego, preparatem antyseptycznym. Kolejnym, podanie znieczulenia miejscowego (nie zawsze). Ostatni krok to sama iniekcja. Lekarz podaje lek za pomocą cienkiej igły. Podczas zastrzyku pacjent może odczuwać rozpieranie w stawie i niewielki dyskomfort. Pierwsze efekty działania blokady zauważa się krótko po zabiegu. Pełny rezultat widoczny jest po upływie około 2-3 dni i utrzymuje się (w zależności od różnych czynników) od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Czym skutkuje blokada stawu?

Na ogół “zastrzyk z kortyzolu” jest dobrze tolerowany przez pacjentów. Może się jednak zdarzyć, że po zabiegu pojawi mrowienie, drętwienie, swędzenie obszaru zabiegowego, rumień, bóle głowy. Są to jednak zmiany, które z regułu ustępują dość szybko samoistnie. Do powikłań dochodzi rzadko, najczęściej u osób starszych bądź obciążonych chorobami ogólnoustrojowymi, na przykład cukrzycą. 

Jakie skutki uboczne daje blokada stawu barkowego lub inny, podobny zabieg? Mogą to być objawy krótkotrwałe, zupełnie niegroźne, jak siniaki, opuchlizna lub odbarwienie skóry w miejscu iniekcji. Podobnie jest z tzw. reakcją flare – polegającą na wytrącaniu się z wstrzykiwanych sterydów kryształków, które wywołują ból, mogący utrzymywać się do 48 godzin. Zastrzyk z kortyzolu przedostaje się do krwioobiegu, dlatego wśród działań niepożądanych blokady ortopedycznej mogą pojawić się bardzo różne dolegliwości – zaczerwienienie twarzy, podwyższona temperatura ciała, kołatanie serca, duszności. Do najgroźniejszych skutków ubocznych blokady należą reakcje alergiczne na podany lek oraz infekcje grzybicze i wirusowe. Jeśli po blokadzie pojawiają się jakiekolwiek niepokojące dolegliwości, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Mimo tego, że powikłania po blokadzie ortopedycznej nie zdarzają się często, do zabiegi powinni ostrożnie podchodzić pacjenci z grupy ryzyka (o osłabionej odporności, ze współistniejącymi chorobami, seniorzy). Trzeba pamiętać, że blokada sterydowa nie jest sposobem leczenia, lecz wyłącznie uśmierzania bólu. Dlaczego przed jej wykonaniem należy spróbować innych metod zachowawczych, mogących przynieść podobny efekt. Dobrym sposobem na to, jak odblokować staw krzyżowo biodrowy, są techniki manualne i ćwiczenia fizjoterapeutyczne. Pomoc dobrego fizjoterapeuty może okazać się przy takich dolegliwościach nieoceniona. 

Niemniej jednak, skuteczność blokady stawu jest wysoka. Oczekiwaną poprawę zauważa znaczna większość pacjentów, poddanych tej metodzie leczenia. Choć działanie przeciwbólowe pojawia się szybko i jest relatywnie trwałe, blokada stawu nie może zastąpić innych form terapii. Wskazane jest, aby po zastrzyku z kortyzolu kontynuować plan ćwiczeń z fizjoterapeutą i stosować się do indywidualnych zaleceń. Trzeba pamiętać, że działanie blokad jest czasowe, a po wchłonięciu substancji znieczulających, dolegliwości bólowe mogą powrócić – zwłaszcza przy przewlekłych chorobach, jak reumatoidalne zapalenie stawów. Leczenie bólu zastrzykiem z kortyzolem, co prawda można wykonać ponownie, aczkolwiek nie zaleca się stosowania więcej niż 3-5 blokad w ciągu roku. Kwalifikację do zabiegu przeprowadza lekarz. 

Lek. Michał Dąbrowski