Urazy nadgarstka to jedne z najpopularniejszych problemów zdrowotnych w obrębie dłoni, z którym pacjenci zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu lub na SOR. Nawet niegroźnie wyglądający upadek może spowodować zwichnięcie lub złamanie nadgarstka i ograniczyć jego ruchomość. Jakie są najczęstsze przyczyny bólu nadgarstka? Jak uśmierzyć ból w nadgarstku i odzyskać zdrowie?
Przyczyny bólu nadgarstka – urazy, kontuzje i schorzenia
Dłoń człowieka składa się z 27 kości, a nadgarstek (z łac. carpus) z 8 kości, które są ułożone w dwóch szeregach. Jest zaliczany do najbardziej złożonych stawów w ludzkim organizmie. Dzięki nadgarstkowi możemy podnosić różne przedmioty i wykonywać skomplikowane, precyzyjne ruchy w różnych kierunkach. Uraz nadgarstka może pojawić się u pacjentów w różnym wieku, niezależnie od płci. Co najczęściej powoduje ból w nadgarstku? Jakie są najczęstsze schorzenia związane z nadgarstkiem? Są to m.in.:
- Zespół cieśni kanału nadgarstka
Zespół cieśni nadgarstka (ZCN) występuje u 1% populacji, zaliczany jest do do neuropatii uciskowych. ZCN jest konsekwencją silnego i długiego ucisku nerwu pośrodkowego (biegnie on kanałem w nadgarstku). Zespołowi cieśni nadgarstka sprzyjają inne choroby np. reumatyczne, pewne monotonne nawyki ruchowe ręki związane np. z szyciem, używaniem myszki komputerowej. Innym czynnikiem sprawczym są urazy nadgarstka (np. złamanie), obrzęk struktur w kanale nadgarstka, a niekiedy bezpośrednia przyczyna jest nieuchwytna. Jak objawia się ta przypadłość? Chorzy na to zespół cieśni kanału nadgarstka odczuwają mrowienie, drętwienie palców i ból nadgarstka. Skarżą się również na osłabienie siły mięśniowej w obrębie kciuka i osłabione czucie w palcach. Mają trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów.
- Stłuczenie nadgarstka
Opuchlizna i silny ból nadgarstka może świadczyć również o jego stłuczeniu, które jest niegroźnym urazem mechanicznym. W miejscu stłuczenia pojawia się również zasinienie. Leczenie tego typu urazu nadgarstka zwykle trwa 2-4 tygodnie.
- Uszkodzenie kompleksu chrząstki trójkątnej
Przyczyny uszkodzenia kompleksu chrząstki trójkątnej (Triangular Fibrocartilage Complex – TFCC) dzieli się na zwyrodnieniowe i urazowe (np. po upadku). Chorzy odczuwają ból nadgarstka po stronie łokciowej, często towarzyszy temu odgłos kliknięcia/trzaskania – nawet przy niewielkim ruchu ręką. Rotacja przedramienia nasila dolegliwości bólowe. Ten uraz nadgarstka często dotyczy sportowców i osób aktywnych fizycznie (zwłaszcza uprawiających tenis i golf).
- Choroba de Quervaina
Choroba de Quervaina (z ang. de Quervain syndrome) to zapalenie ścięgna mięśnia odwodziciela długiego kciuka i prostownika krótkiego kciuka. Objawia się silnym bólem w nadgarstku i kciuki szczególnie przy jego odwodzeniu i prostowaniu – etiologia nie jest do końca poznana, jednak często choroba ma związek z przeciążeniem ręki. Zwykle pojawia się też obrzęk i zaczerwienienie.
- Złamanie kości łódeczkowatej
Ból w nadgarstku po upadku może być skutkiem złamania kości łódeczkowatej, która najczęściej jest konsekwencją upadku na wyciągniętą przed siebie rękę z wyprostowanym nadgarstkiem. Złamanie kości łódeczkowatej to bardzo częsta kontuzja, dotyczy 80% wszystkich złamań nadgarstka.
- Złamanie nadgarstka
Ograniczona ruchomość, obolały i spuchnięty nadgarstek po upadku na wyprostowaną rękę, często jest oznaką złamania końca dalszego kości promieniowej (rzadziej przyczyną tego typu złamania jest bezpośredni uraz nadgarstka). To najczęściej występujące złamanie kończyny górnej – doświadcza go 40% kobiet (szczególnie po menopauzie) i 13% mężczyzn. U osób ze stwierdzonym złamaniem z przemieszczeniem, widoczna jest deformacja ręki. Do czynników ryzyka zalicza się osteoporozę, schorzenia układowe, procesy rozrostowe. Złamanie to wymaga pilnej interwencji lekarskiej.
- Zespół kanału łokciowego
Zespół kanału łokciowego (inaczej zespół rowka nerwu łokciowego). Przyczyną wystąpienia choroby może być np. bezpośrednie uderzenie, zmiany zapalne i zwyrodnieniowe, koślawość łokcia, gangliony, tłuszczaki i inne guzy nerwu kanału łokciowego, a także wrodzone podwichnięcie stawu łokciowego. Jakie są główne objawy tej przypadłości? Pacjent odczuwa pieczenie, mrowienie i drętwienie palców IV-V, dolegliwości bólowe okolicy stawu łokciowego, które nasilają się w nocy.
- Ganglion
Jest to galaretowata torbiel, która powstaje w okolicy nadgarstka, wypełnia ją płyn. Najczęściej występuje u pacjentów między 20. a 40. rokiem życia. Nie jest to groźna zmiana, może nie dawać żadnych nieprzyjemnych objawów lub urosnąć do sporych rozmiarów i powodować osłabienie siły mięśni, zaburzenia czucia, uciążliwy ból nadgarstka (ganglion może okresowo zmniejszać się lub zwiększać, często ustępuje samoistnie). Powstawaniu ganglionu mogą sprzyjać przeciążenia, mikrourazy i stany zapalne.
Uraz nadgarstka – leczenie. Jak złagodzić ból nadgarstka?
Jak wygląda leczenie urazów nadgarstka? Skutecznie leczenie bólu nadgarstka wymaga odkrycia przyczyny dolegliwości bólowych oraz innych objawów towarzyszących. Podstawą jest badanie fizykalne, wywiad z pacjentem. W celach diagnostycznych przydatne jest badanie elektromiograficzne, USG, RTG, CT, MRI, scyntygrafia kości, artroskopia nadgarstka. Jeśli chodzi o leczenie schorzeń nadgarstka, w przypadku ZCN stosuje się glikokortykosteroidy (zwykle w formie zastrzyków, niekiedy doustnie), najczęściej jednak konieczny jest zabieg chirurgiczny. Lekarz może wdrożyć jako element leczenia zachowawczego stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ w formie maści lub samoprzylepnych plastrów do stosowania miejscowego. Plastry lecznicze z diklofenakiem łagodzą ból nadgarstka związany ze stanem zapalnym. Niekiedy wdraża się też iniekcje z bogatopłytkowego osocza.
Nadgarstek po urazie należy odciążyć i unieruchomić (usztywnienie musi zostać wykonane poprawnie, ma to ogromny wpływ na efektywne leczenie i szybki powrót do zdrowia). W przypadku złamań nadgarstka, zwykle unieruchamia się go na kilka tygodni w ortezie lub longecie gipsowej. Pomocne mogą być też zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak pole magnetyczne, laseroterapia, biotron. U pacjentów ze złamaniem z przemieszczeniem odłamów, niezbędna może być operacja (kwalifikacja do zabiegu następuje na podstawie badania tomografii komputerowej). Przy stłuczeniu nadgarstka ulgę mogą przynieść zimne okłady np. (tzw. coolpack, które przed użyciem schładza się w zamrażarce). Jeśli chodzi o leczenie torbieli galaretowatej, najskuteczniejszą metodą jest operacyjne wycięcie ganglionu. Często nakłuwa się też zmianę i usuwa wypełniający ją płyn – jednak istnieje duże prawdopodobieństwo nawrotu.
Ćwiczenia na ból nadgarstka – ich rola w zdrowieniu pacjenta
Po urazach nadgarstka takich jak zwichnięcia i złamania, zwykle konieczne jest wdrożenie do swojej codzienności odpowiednio dobranych ćwiczeń, które pozwolą pacjentowi znów prawidłowo funkcjonować. Rehabilitacja powinna odbywać się w tempie dostosowanym do typu urazu i stanu zdrowia danej osoby. Ćwiczenia czynne nadgarstka i ręki mogą być wykonywane pod nadzorem doświadczonego fizjoterapeuty, a następnie kontynuowane przez pacjenta samodzielnie w domu.
Ból w nadgarstku – zapobieganie. Jak dbać o nadgarstek?
By uniknąć problemów z nadgarstkiem w przyszłości, zminimalizować ryzyko wystąpienia bólu w nadgarstku uniemożliwiającego normalne funkcjonowanie, należy regularnie wykonywać ćwiczenia rozgrzewające wzmacniające i rozciągające nadgarstki i przedramiona (nie tylko w okresie rehabilitacji) oraz dbać o kondycję całego ciała. Warto też zatroszczyć się o ergonomię miejsca pracy, szczególnie jeśli spędzamy wiele godzin przy komputerze (pomocne będą specjalne podkładki pod nadgarstki). Warto co godzinę robić sobie kilkuminutową przerwę i wykonywać proste ćwiczenia profilaktycznie takie jak np. strzepywanie palców, ich rozciąganie i łączenie, czy szybkie otwieranie i zaciskanie pięści.
Pamiętajmy, aby nigdy nie lekceważyć schorzeń, kontuzji i urazów nadgarstka oraz towarzyszących im dolegliwości bólowych. W przeciwnym razie, możemy doprowadzić do jeszcze bardziej skomplikowanych problemów z nadgarstkiem. Zaniechanie szybkiego leczenia niekiedy może nawet spowodować niepełnosprawność.
Lek. Michał Dąbrowski