Rwa udowa – przyczyny, objawy, leczenie bólu

Rwa udowa to zespół korzeniowy, który objawia się silnym, rwącym bólem pleców i nóg, upośledzając codzienną aktywność chorego. Dolegliwości bólowe zlokalizowane w odcinku lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa, promieniują do pośladka, uda, łydki, a nawet stopy – mogą nasilać się przy śmianiu, kichaniu. Jakie są przyczyny rwy udowej? Co zrobić, aby złagodzić przeszywający ból i zapobiec nawrotom tej uciążliwej choroby?

Co to jest rwa udowa?

Zanim przedstawione zostaną czynniki sprawcze, objawy i sposoby leczenia rwy udowej warto wyjaśnić, czym tak właściwie jest to schorzenie? Rwa udowa należy (obok rwy ramiennej i kulszowej) do tzw. zespołów korzeniowych. Obejmuje nerw udowy i jego korzenie (L2 – L4). Co przyczynia się do rozwoju rwy udowej?

Rwa udowa – przyczyny. Co powoduje rwę udową? 

Rwa udowa powstaje w konsekwencji zmian degeneracyjnych i zapalnych kręgosłupa lędźwiowego. Do rozwoju choroby może doprowadzić uszkodzenie splotu lędźwiowego lub nerwu udowego wskutek urazu mechanicznego w związku z uczestnictwem w wypadku komunikacyjnym, operacją, schorzeniem metabolicznym lub naciekami nowotworowymi. Inne, potencjalne przyczyny zespołu bólowego to m.in.: ropień w obrębie mięśnia biodrowo-lędźwiowego, tętniak tętnicy udowej, a także przepuklina udowa. Za czynnik ryzyka uznaje się cukrzycę, nadwagę i otyłość, dnę moczanową, reumatoidalne zapalenie stawów, siedzący tryb życia. Rwa udowa może uaktywnić się przy intensywnym wysiłku fizycznym. Zdarza się, że etiologia rwy jest nieznana, mówimy wówczas o idiopatycznej neuropatii nerwu udowego. 

Rwa udowa – objawy. Jakie są symptomy rwy udowej?

Rwa udowa manifestuje się dolegliwościami bólowymi przedniej części uda, kolana i wewnętrznej strony łydki (mogą one nasilać się w trakcie kichania, czy kaszlu). Chory odczuwa coraz większy dyskomfort podczas chodzenia i przyjmowania pozycji spoczynkowych. Jaki jest charakter bólu w przypadku tego schorzenia? Pacjenci określają ból jako rwący, elektryczny, palący. Zwykle dolegliwości występują jednostronnie (w nielicznych przypadkach obustronnie). W zależności od przyczyny i rozległości zmian chorobowych ból może pojawić się nagle – być ostry (typowy dla nagłych urazów) lub narastać stopniowo (rwa może mieć przewlekły przebieg). Inne, dosyć częste objawy rwy to:

• wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych, 
• przykurcze w kończynie dolnej, 
• zniesienie odruchu kolanowego,
• odruchowe skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego,
• zaniki mięśnia czworogłowego uda,
• objaw rozciągowy nerwu udowego (tzw. objaw Mackiewicza typowy dla rwy udowej, chory, leżąc na brzuchu lub boku, odczuwa ból uda przy biernym zginaniu stawu kolanowego).

W ciężkich przypadkach rwy udowej pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak:

• paraliż mięśni,
• niedowład,
• zaburzenia czucia,
• problemy z kontrolowaniem oddawania moczu i stolca.

Przy wystąpieniu powyższych alarmujących objawów, należy jak najszybciej skorzystać z pomocy medycznej (istnieje podejrzenie uszkodzenia korzeni nerwowych lub rdzenia kręgowego). Wielu pacjentów zastanawia się, jak długo trwa rwa udowa? Z reguły 3 do 12 tygodni, choć zdarza się, że dolegliwości utrzymują się znacznie dłużej, przez miesiące, a nawet lata. 

Rwa udowa – diagnostyka. Jak przebiega rozpoznanie choroby?

Podejrzewając u siebie rwę udową, należy udać się ortopedy lub neurologa. Jak lekarz diagnozuje rwę udową? Podstawą jest wywiad i badanie podmiotowe. Specjalista ocenia siłę mięśniową, odruchy w dolnej połowie ciała, czucie korzeni nerwowych. Czasami w celu postawienia diagnozy zleca również wykonanie badań dodatkowych (rezonans magnetyczny kręgosłupa lędźwiowego, elektromiografia, badanie przewodnictwa nerwowego), które ułatwiają specjaliście różnicowanie rwy z innymi schorzeniami. Jak skutecznie leczyć rwę i uśmierzyć ból?

Rwa udowa – metody leczenia bólu 

W przypadku rwy udowej w okresie ostrego bólu stosuje się przede wszystkim leczenie zachowawcze (zabiegi fizjoterapeutyczne i czasową farmakoterapię). Ćwiczenia ruchowe dobrane indywidualnie przez doświadczonego i wykwalifikowanego fizjoterapeutę, pozwalają przywrócić prawidłową równowagę w zakresie siły mięśniowej i zapobiegają patologicznym wzorcom ruchowym. Pacjent powinien kontynuować w domu autoterapię – systematycznie ćwiczyć według zaleceń rehabilitanta. W leczeniu rwy udowej wykorzystuje się m.in.: masaże, elektroterapię, laseroterapię, kinesiotaping (oklejanie elastycznym plastrem), neuromobilizacje, krioterapię (leczenie zimnem) i zabiegi cieplne. Podczas ataku chory może odczuć pewną ulgę, przyciągając kolano do brzucha. Chcąc uśmierzyć ból, pacjentom z rwą udową rekomenduje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozluźniające. Ulgę w dolegliwościach bólowych towarzyszących rwie udowej może przynieść też stosowanie plastrów leczniczych, np. Itami zawierających diklofenak. Niekiedy zaleca się również zastrzyki nadtwardówkowe (lek wprowadzany jest w miejscu, gdzie przepuklina uciska korzeń nerwowy). W razie bardzo dużego ucisku struktur nerwowych (tj. u osób z objawami uszkodzenia nerwów), gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, konieczne jest leczenie operacyjne – w czasie zabiegu usuwana jest część dysku uciskająca na nerw. Jakie działania prewencyjne warto podjąć, aby zminimalizować ryzyko nawrotu choroby?

Rwa udowa a profilaktyka. Jak zapobiegać rwie udowej?

Zasada „lepiej zapobiegać, niż leczyć” znajduje zastosowanie również i w przypadku rwy udowej. Podstawą działań profilaktycznych powinno być wzmocnienie struktur kręgosłupa oraz zastąpienie złych nawyków dobrymi. Zalecana jest nauka utrzymywania prawidłowej postawy ciała i unikanie wstrząsów oraz wibracji. Wskazana jest regularna – umiarkowana aktywność fizyczna, warto wykonywać ćwiczenia na mięśnie przykręgosłupowe i mięśnie głębokie brzucha, regularnie pływać, jeździć na rowerze lub uprawiać nordic walking. Wskazana jest rezygnacja z używek (alkoholu, papierosów). Należy unikać szybkich pochyleń i skręceń oraz czynności, które mogą przeciążać kręgosłup. Istotne jest również dbanie o prawidłową masę ciała (w przypadku nadwagi lub otyłości, należy zrzucić zbędne kilogramy). Nie istnieje 100% skuteczna metoda zapobiegania nawrotom rwy, jednak w trosce o ogólne zdrowie, warto stosować się do powyższych zaleceń.

Rwa udowa to uciążliwa choroba, która manifestuje się silnym bólem o charakterze neuropatycznym (promieniuje on od kręgosłupa lędźwiowego do kończyny dolnej). Ból może mieć różne nasilenie, jest rwący, palący, neuropatyczny. Rwa przyczynia się do tzw. „konfliktu kręgowo-korzeniowego” (kręgowo-nerwowy). Do głównych czynników sprawczych tego zespołu korzeniowego zalicza się zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego i wypadnięcia dysku. Rwa udowa może być też następstwem chorób zakaźnych, cukrzycy. W okresie ostrego bólu stosuje się leczenie zachowawcze, w najcięższych przypadkach wykonuje się niekiedy zabieg operacyjny. Terapia bólu opiera się na przyjmowaniu przez chorego leków przeciwbólowych NLPZ, z grupy niesteroidowych leków przeciwbólowych, które mogą być podawane doustnie (w formie tabletek) lub stosowane miejscowo w postaci żelów, czy plastrów leczniczych z diklofenakiem. Gdy w czasie ataku rwy zauważymy osłabienie ruchów stopą, a także osłabienie siły mięśniowej w innym obszarze kończyny dolnej, a gdy odruch oddawania moczu jest zatrzymany na więcej, niż 12 godzin – należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala.

Lek. Michał Dąbrowski