Rwa kulszowa – objawy, przyczyny, leczenie

Rwa kulszowa, nazywana również ischialgią (od łac. ischias), to nazwa stosowana w przypadku zespołu symptomów neurologicznych wynikających z ucisku części obwodowej nerwu kulszowego bądź jego korzeni nerwowych. Najbardziej charakterystycznym objawem rwy kulszowej jest pojawienie się nagłego bólu w okolicy lędźwiowej, najczęściej jednostronnego, który może promieniować do tylnej części uda, a czasem łydki czy nawet stopy. Zazwyczaj w przypadku wystąpienia tego problemu stosuje się leczenie objawowe. Dowiedz się więcej o rwie kulszowej – jej objawach, przyczynach oraz możliwych kuracjach!

Rwa kulszowa – objawy

Podstawowym symptomem rwy kulszowej jest wspomniany już silny ból, który promieniuje od części lędźwiowej pleców, poprzez pośladek do uda, łydki czy nawet stopy. Przez cierpiących na tę dolegliwość może on być określany jako rwący, kłujący, czasem piekący, niezwykle ostry. Atak zazwyczaj pojawia się nagle, np. w momencie podnoszenia ciężkich przedmiotów lub wykonania gwałtownego ruchu. 

Do pozostałych symptomów rwy kulszowej zaliczać można różnego typu dolegliwości neurologiczne, w tym drętwienie, zaburzenia czucia, mrowienie, trudności w poruszaniu, niedowład czy nieprawidłowe odruchy w obszarze, na którym wystąpił atak.

Objawy rwy kulszowej mają charakter nawracający, dlatego, szczególnie w przypadku bardzo silnych ataków, tak ważne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Rwa kulszowa – przyczyny

Najczęstszą przyczyną wystąpienia rwy kulszowej są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, tzw. dyskopatia kręgosłupa. Problem ten wywoływany bywa również przez zmiany zwyrodnieniowe w samym w krążku międzykręgowym, który uciska na nerw. Krążki międzykręgowe znajdują się między kręgami i mają postać włóknisto-chrzęstnych dysków. Ich zadaniem jest amortyzacja kręgosłupa. Do częstych źródeł rwy kulszowej można zaliczyć również wystawanie krążka poza oś kręgosłupa wywoływane przez jego skrzywienia czy wypadanie dysku, a także przemieszczenie kręgów oraz krążków pomiędzy nimi, nazywane także kręgozmykiem.

Do przyczyn rwy kulszowej należeć mogą również zmiany zwyrodnieniowe samych krążków międzykręgowych, a także stawów, np. powstałe w tym obszarze narośle kostne, stenoza kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym, czyli jego zwężenie oraz urazy, zmiany nowotworowe czy infekcje w tej jego partii.

Rwa kulszowa może pojawić się także w następstwie stosowania niewłaściwej diety, ubogiej w składniki mineralne, szczególnie wapń, a także witaminy. W grupie ryzyka są też diabetycy.

Problem bardzo często pojawia się w wyniku silnego nacisku na kręgosłup czy nawyków, które go dodatkowo obciążają. Sprzyjają mu zatem siedzący tryb życia lub, przeciwnie, zbyt intensywny wysiłek fizyczny, w szczególności ten związany z podnoszeniem dużych ciężarów, długie godziny w pozycji wymuszającej zgięcie kręgosłupa, np. prace w ogrodzie, a także nadwaga czy otyłość. Z powyższych względów dość powszechne są ataki rwy kulszowej w ciąży. Inną grupą podwyższonego ryzyka są również osoby o bardzo słabych mięśniach brzucha i pleców, które nie są w stanie wesprzeć kręgosłupa. Atak może wywołać również nagłe oziębienie organizmu, w tym wywołane przez nagły skok do zimnej wody czy leżenie na zimnej powierzchni. Problem niekiedy występuje także u osób szczególnie wysokich, żyjących w stresie czy palących wyroby tytoniowe.

Rwa kulszowa – ile trwa?

Większość ataków rwy kulszowej powinna ustąpić w przeciągu od 2 do 4 tygodni. Niestety, nawroty rwy kulszowej bardzo często występują nawet w przeciągu roku od pojawienia się poprzednich – dotyczy to nawet ponad 65% pacjentów. Z kolei u ok. 30% w okresie roku od wystąpienia napadu rwy kulszowej mogą utrzymywać się dolegliwości bólowe o różnym nasileniu. Jeżeli problem utrzymuje się przez co najmniej 6-8 tygodni, zazwyczaj zalecana jest dodatkowa diagnostyka.

Rwa kulszowa – jak rozpoznać?

Teoretyczna wiedza na temat tego, co to jest rwa kulszowa, nie zawsze jest wystarczająca, aby zyskać pewność, że to właśnie z jej atakiem ma się do czynienia. Potwierdzeniem może być wykonanie testu na tzw. objaw Lasegue’a, nazywany również objawem rozciągowym. Przeprowadza się go, leżąc na plecach, koniecznie na twardym podłożu. Wtedy też należy zacząć unosić wyprostowaną nogę po stronie, po której odczuwa się ból. Jest to jedno z podstawowych badań, które wykonuje lekarz. W przypadku rwy kulszowej dolegliwości się nasilą. W opisie badania podaje się kąt, do którego udało się podnieść nogę pacjenta bez wzmocnienia bólu, co jest konieczne między innymi do monitorowania postępów leczenia.

Rwa kulszowa – diagnostyka

W przypadku ataku rwy kulszowej, poza podstawowym badaniem neurologicznym oraz testem na objaw Lasegue’a, specjalista może zlecić jeszcze inne typy badań. Bardzo ważny będzie też wywiad z pacjentem, który pomoże zdiagnozować prawdopodobną przyczynę wystąpienia dolegliwości. Jeżeli lekarz ustali, że źródło tkwi w dyskopatii czy chorobie zwyrodnieniowej, najczęściej nie kieruje pacjenta na dalszą diagnostykę. W takiej sytuacji, przy prawidłowym leczeniu, silny ból powinien ustąpić po 7 do 14 dniach. Dalsze możliwe badania to przede wszystkim:

• rentgen odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa,
• elektromiografia,
• badania krwi,
• USG,
• badanie ginekologiczne z oceną ultrasonograficzną.

Powyższe badania w celu znalezienia przyczyny rwy kulszowej zlecane są jednak w wyjątkowych przypadkach.

Rwa kulszowa – leczenie

Najczęstszym zaleceniem co do tego, jak leczyć rwę kulszową, jest zastosowanie środków przeciwbólowych, rozkurczowych oraz przeciwzapalnych, a także rozpoczęcie fizjoterapii. Do zalecanych substancji leczniczych należą między innymi ibuprofen, naproksen, ketoprofen czy diklofenak. Podawać je można w różnych formach, w tym doustnej, iniekcji oraz miejscowo, np. w postaci plastrów. Ta ostatnia forma jest jedną z najprostszych, a przy tym najłagodniejszych dla organizmu ze względu na znikome działanie ogólnoustrojowe. W tej roli doskonale sprawdzą się plastry Itami, które doskonale przylegają do ciała, jednocześnie pozwalając oddychać skórze. Składniki powierzchniowo czynne zapewniają także stopniowe uwalnianie diklofenaku, czyli przeciwbólowej i przeciwzapalnej substancji czynnej. Jest on szczególnie chętnie stosowany właśnie w przypadku nerwobólu oraz bólów pourazowych, a także różnego typu stanów zapalnych. Dodatkowe stosowanie rozkurczających leków na rwę kulszową pozwala na rozluźnienie mięśni przy kręgosłupie, co również powinno zmniejszyć ból.

Poza stosowaniem odpowiednich, działających objawowo leków, dodatkowo można również chłodzić lub ogrzewać obolałe miejsce, a także pozostawać w pozycji odciążającej kręgosłup. Należą do nich między innymi leżenie na plecach z uniesionymi nogami, które powinny mieć podparcie, a także leżenie na boku z podciągniętymi kolanami i wygiętym kręgosłupem. Takie pozycje zaleca się stosować przez ok. 2 tygodnie.

W wyjątkowo trudnych przypadkach lekarz może zalecić operację neurochirurgiczną. Dzieje się tak przede wszystkim w momencie, gdy stan chorego mocno utrudnia lub wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Wskazaniem mogą być np. niedowłady, a także niesprawność zwieraczy lub problemy z utrzymaniem moczu.

Rwa kulszowa – ćwiczenia i rehabilitacja

Jednym z ważniejszych elementów terapii będą ćwiczenia na rwę kulszową. Najlepiej wybrać się do fizjoterapeuty, który dobierze te najlepsze dla konkretnego przypadku. Fizjoterapię należy zacząć jak najszybciej po wystąpieniu najsilniejszych dolegliwości, aby przywrócić ciału pełną sprawność. Najczęściej stosowanym sposobem na to, jak leczyć rwę kulszową, jest fizjoterapia, w tym ćwiczenia na wyciągu. Celem takich działań jest rozluźnienie i rozciągnięcie mięśni, a także ich wzmocnienie w okolicach odcinka lędźwiowego. Część ćwiczeń można również wykonywać w domu.

Rwa kulszowa – domowe sposoby

Domowe sposoby na rwę kulszową to przede wszystkim proste ćwiczenia, które pacjent będzie mógł wykonać samodzielnie w domu. Zaliczyć do nich można, np. tzw. koci grzbiet czy kołyskę, podczas której należy przyciągać zgięte nogi do klatki piersiowej przez ok. 5 sekund. Czynność najlepiej powtórzyć ok. 10 razy. Oba te ćwiczenia pozwolą rozciągnąć mięśnie. Spośród wzmacniających ćwiczeń przy rwie kulszowej zaleca się rowerek, a także przyciąganie zgiętych nóg do klatki piersiowej i powolne ich opuszczanie. Bardzo ważne jest, aby nie forsować organizmu i nigdy nie wykonywać jakichkolwiek ćwiczeń podczas ostrego napadu bólu.

Rwa kulszowa – profilaktyka

Profilaktyka rwy kulszowej obejmuje przede wszystkim zmiany w stylu życia pacjenta. Zaleca się głównie zmianę diety na prawidłowo zbilansowaną i spożywania właściwej ilości pokarmów zawierających wapń, w tym produktów mlecznych, jarmużu, orzechów laskowych, migdałów czy płatków owsianych. Należy również ograniczyć kaloryczność spożywanych posiłków, ponieważ to właśnie nadwaga i otyłość znacznie zwiększają ryzyko wystąpienia objawów. Diety szczególnie powinni pilnować diabetycy, rwa kulszowa może być bowiem powikłaniem cukrzycy, powstałym w wyniku uszkodzenia nerwów.

Duże znaczenie w profilaktyce rwy kulszowej będzie mieć również dbałość o kręgosłup. Opisane powyżej ćwiczenia, a także wiele innych, można wykonywać profilaktycznie, co pozwoli uchronić się przed tą przykrą przypadłością. Powinny to robić zwłaszcza osoby o siedzącym trybie życia, np. pracownicy biurowi oraz ci, których zawód wymaga przybierania nienaturalnej, zgiętej pozycji, w tym pracownicy fizyczni. W trakcie wykonywania pracy warto np. co pewien czas wykonywać odchylenia do tyłu, co pomoże rozciągnąć narażony na rwę kulszową obszar. W miarę możliwości należy również unikać dźwigania dużych ciężarów. Jeżeli z jakiegoś powodu nie uda się tego zrobić, można wspomóc kręgosłup np. stosując pas lędźwiowy.

Chociaż większość osób cierpiących na rwę kulszową wraca do pełnego zdrowia, niekiedy nie jest to możliwe ze względu np. na uszkodzenie nerwów. Dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować problemu oraz starać się mu zapobiec. Dzięki temu można uniknąć tej przykrej dolegliwości i cieszyć się dobrym zdrowiem przez długi czas.

lek. Michał Dąbrowski