Dysplazja stawu biodrowego – rozpoznanie, leczenie

Dysplazja stawu biodrowego jest wadą wrodzoną, statystycznie głównie dotyczy ludzi rasy białej. Częściej również dotyka kobiety niż mężczyzn, jest dziedziczna i często towarzyszą jej inne wady rozwojowe. Dysplazja stawu biodrowego u niemowląt najczęściej ma miejsce w przypadku ciąż bliźniaczych, ponieważ płody mają zwyczajne zbyt mało miejsca w macicy, aby prawidłowo się ułożyć. Może dotyczyć również złego ułożenia w macicy w przypadku ciąży pojedynczej.

Dysplazja stawu biodrowego – informacje ogólne i przyczyny

Wrodzona dysplazja stawów biodrowych ma miejsce najczęściej w przypadku dziedziczenia wady lub z powodu złego ułożenia płodu. O samej dysplazji bioder mówimy wówczas, gdy w przypadku dzieci dochodzi do ograniczenia odwodzenia kończyn dolnych po okresie noworodkowym lub kość udowa przesuwa nam się poza staw biodrowy jest niestabilne. Rodzice z reguły zauważają, że biodro wyskakuje dziecku ze stawu, przeskakuje w trakcie odwodzenia, robienia tzw. pozycji żabki.

Trudno określić u każdego pacjenta co jest bezpośrednią przyczyną, natomiast w przypadku wrodzonej dysplazji stawu biodrowego u dziecka, wyróżnia się najczęściej:

• złe ułożenie w okresie rozwoju płodowego,
• działanie hormonu relaksyny, który pojawia się w ciele matki w okolicach trzeciego trymestru ciąży i jest odpowiedzialny za rozluźnienie miednicy, która szykuje się do porodu,
• wady wrodzone,
• uszkodzenie stawu podczas pielęgnacji lub zabawy z noworodkiem, wskutek prostowania nóżek.

Objawy dysplazji stawu biodrowego

Rodzice orientują się, że dziecko może mieć problem z biodrami wówczas, gdy nie może odwodzić nóżek. Trudne dla dziecka, lub wręcz niemożliwe w przypadku dysplazji stawów biodrowych jest osiągnięcie pozycji żabki. Widoczne, a i często słyszalne jest „przeskakiwanie” biodra u dziecka. Z reguły pierwszym badaniem, na którym widać, że niemowlę ma problem z biodrami, jest USG bioderek, które wykonuje się w pierwszych tygodniach życia dziecka. W przypadku wrodzonej dysplazji stawu biodrowego połowa przypadków jest jednak bezobjawowa. Zdarza się widoczna różnica między stawami biodrowymi.

To, co istotne w przypadku noworodków to zauważalna wiotkość torebki stawu biodrowego. U większych dzieci dysplazja bioder objawia się widocznym chodem kaczkowatym. Dysplazja stawu biodrowego u dzieci widoczna jest również, gdy dziecku biodro opada na zdrową stronę, podczas gdy ciężar jest na chorej stronie. Dysplazja nie musi być od razu widoczna w okresie noworodkowym, czy niemowlęcym. Problemy z biodrami możemy zaobserwować również, dopiero gdy dziecko jest większe.

Diagnoza i leczenie dysplazji stawów

Podstawowym badaniem we wczesnym diagnozowaniu dysplazji stawów biodrowym u niemowląt jest wspomniane badanie ultrasonografem. Obecnie wykonuje się je profilaktycznie zaraz po urodzeniu, następne w okresie 4-8 tygodniem życia, jednak zaleca się jego ponowne wykonanie po 4 miesiącu. Jest to metoda bezbolesna i bezinwazyjna, polega na przyłożeniu głowicy ultrasonografu i obserwowaniu jak wygląda rozwój stawu na monitorze. Lekarz może na podstawie przeprowadzonego badania stwierdzić, czy i jaki występuje deficyt w obrębie kości, oraz czy położenie stawu względem panewki jest prawidłowe. Dzięki badaniu kontrolnemu możemy ocenić ryzyko i zaplanować dalsze leczenie.

Jeżeli lekarz podczas badania między 4 a 8 tygodniem stwierdzi nieprawidłowości, wówczas po 6 tygodniach zostanie zlecona kontrola. Jeżeli w dalszym ciągu biodro nie będzie prawidłowo osadzone w panewce, profilaktycznie zleca się noszenie specjalnych szelek i kontrolę po 6 tygodniach. Jeżeli jednak na tym badaniu lekarz stwierdzi, że to dysplazja stawu biodrowego, leczenie, które zaleci, będzie w pierwszej kolejności miało charakter zachowawczy. Najczęściej jest to:

• poduszka Frejki,
• uprząż Pavlika,
• szyna Koszli.

W przypadku tych narzędzi mówi o leczeniu dzieci do 6 miesiąca życia. Wspomniane przyrządy to aparaty odwodzące, lekarz poinstruuje również jakie ćwiczenia z dzieckiem wykonywać oraz w jaki sposób, by nie skrzywdzić dziecka.

Dysplazja stawu biodrowego, stopnie wady, które wyróżniamy, są trzy. W zależności od tego jak bardzo biodro jest krzywe i nie osadzone, lekarz określa jaki stopień przyznać. Od tego zależy dalsze leczenie.

Leczenie dysplazji biodra u dzieci i dorosłych

Wcześnie wykryta dysplazja stawu biodrowego u niemowląt daje dobre rokowania. Dysplazja stawu biodrowego u dorosłych oraz starszych dzieci, często jest przypadkiem cięższym. U dzieci od 6 do 18 miesiąca życia stosuje się leczenie wyciągowe, stosuje się je również, jeżeli wcześniejsze metody nie pomogły. Zakłada się na dziecko specjalny gips biodrowo-udowy na okres około 6 tygodni, następnie zmienia się go na ćwiczebny. Chodzi o to, aby systematycznie zwiększać zakres odgięcia biodra. W skrajnych przypadkach stosuje się leczenie chirurgiczne.

Jeżeli jednak dziecko ukończyło 18 miesiąc życia, wówczas pozostaje jedynie operacja. Dysplazja stawów biodrowych wiąże się z tzw. przeszkodami repozycyjnymi, które uniemożliwiają prawidłowe osadzenie się stawu i ułożenia bioder. Usuwa się je więc u dziecka pod narkozą. Odtwarza się jednocześnie kształt panewki oraz fragmentu kości udowej. Podobnie jest u osób dorosłych.

Dysplazja stawów biodrowych rehabilitacja i profilaktyka

Odpowiednie ćwiczenia na odwodzenie, prawidłowe zachowanie podczas pielęgnacji dziecka, czy zwracanie uwagi na odpowiednie ułożenie bioder u niemowląt, mogą znacząco pomóc w leczeniu dysplazji bioder. Warto nie robić tego na własną rękę, a skorzystać z pomocy fizjoterapeuty, zbyt szybkie, niewłaściwe, czy nerwowe ruchy mogą pogłębić problem lub doprowadzić do zwichnięcia. Popularną metodą ciągle jest związywanie pieluchy tetrowej dziecku tak, by wymusić pozycję żabki. Która do 3 miesiąca życia dziecka jest prawidłowa i pozwala na zdrowe osadzenie się biodra. Dysplazja stawu biodrowego nieleczona może prowadzić do trwałego kalectwa, dlatego tak ważne są badania profilaktyczne, czyli wspomniane USG bioder, zwłaszcza jeżeli dziecko było ułożone nieprawidłowo lub jego rodzic również obciążony jest tą wadą.   

Lek. Michał Dąbrowski