Bóle stawów i mięśni – jak sobie z nimi radzić?

Czy zastanawiałeś się, jak wiele może być przyczyn powodujących bóle mięśni i stawów? Czym różni się ból mięśniowy od bólu stawu? Jakie mogą być ich przyczyny? Na co zwrócić uwagę i na jakich informacjach warto się skupić, by znaleźć źródło bólu. Jaką profilaktykę stosować, a także jak sobie radzić z bólem mięśniowo- stawowym? Dieta, aktywność fizyczna, relaks, prawidłowa postawa. Kiedy sięgnąć po farmakoterapię, a kiedy po fizjoterapię? Tej ostatniej przyjrzymy się dokładniej, wyjaśniając, czym jest terapia manualna, krioterapia, elektrostymulacja prądami, metoda plastrowania kinesiotaping oraz gimnastyka lecznicza leczenie ruchem. 

Bóle stawów i mięśni- przyczyny i charakterystyka

Bóle mięśniowo-stawowe są jednymi z najczęściej występujących rodzajów bólu. Same w sobie mogą sygnalizować nam wiele nieprawidłowości i chorób. Za najczęstsze przyczyny występowania bólu w mięśniach i stawach uchodzą: miejscowe urazy, przeciążenia i nadmierne rozciąganie. Do lekarzy najczęściej zgłaszają się pacjenci z przewlekłym bólem mięśniowo-stawowym, którego przyczyny mogą tkwić nie tylko w mięśniach czy stawach, mogą to być infekcje, choroby układ nerwowego czy choroby ogólnoustrojowe. 

Za główne przyczyny bólów mięśni i stawów uznaje się:

• bezpośrednie czynniki fizyczne powodujące uraz 
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny powodujący przeciążenie w obrębie mięśniowo-kostnym
• zaburzenia elektrolitowe
• stres i wynikające z tego mimowolne napinanie mięśni
• choroby reumatyczne:

– zapalenie wielomięśniowe

– zapalenie skórno-mięśniowe 

– reumatoidalne zapalenie stawów 

– fibromialgia

• zespół przewlekłego zmęczenia
• niedoczynność tarczycy
• zaburzenia endokrynologiczne:

– choroby tarczycy

– choroby przytarczyc

– cukrzyca

– otyłość

• zakażenia:

– wirusowe: grypa, przeziębienia, różyczka, ospa wietrzna

– bakteryjne: borelioza

– pasożytnicze: toksoplazmoza, włośnica

• chorobę zwyrodnieniową stawów
• dnę moczanowa
• choroby z okładania soli wapnia np. artropatia apatytowa
• zespół bólu mięśniowo-powięziowego
• zespół niespokojnych nóg
• zapalenie kaletki maziowej
• niedobór potasu, który w niedoborze powoduje pojawiające się bóle i skurcze mięśni, zwłaszcza nóg

Warto zróżnicować czym różni się ból mięśniowy od ból stawów. Ból mięśniowy może dotyczyć jednego mięśnia lub mieć charakter ogólny, czyli dotyczyć grupy mięśniowej. Z bólem stawów mamy zazwyczaj do czynienia, gdy w obrębie stawu doszło do zapalenia. Stawowi towarzyszy obrzęk, skóra go pokrywająca jest zaczerwieniona a jej temperatura wyższa. 

Wizyta u lekarza – na przekazaniu jakich informacji należy się skupić

W przypadku dokuczliwego i przewlekłego bólu warto skierować się do lekarza pierwszego kontaktu. Już przed wizytą należy spróbować odpowiedzieć sobie na pewien zestaw pytań, które to ukierunkują lekarza i pozwolą mu postawić diagnozę. Należy zwrócić uwagę na charakter i czas trwania bólu. Gdzie ból jest umiejscowiony, czy promieniuje, czy jest to jeden mięsień czy grupa mięśni, czy ból pojawia się przy konkretnych czynnościach jak np. uprawianie sportu. Czy doszło, dochodziło do jakichś mikrourazów, przeciążeń, nadwyrężeń. Czy ból jest w tych samym lokalizacjach identyczny po obu stronach ciała. Jak rozkłada się ból w zależności od ułożenia ciała. Jakie objawy mu towarzyszą, w jakich sytuacjach się nasilają, a kiedy się minimalizują. Czy występują inne choroby, czy występowały w rodzinie przewlekłe choroby mięśni i stawów, a także jakie objawy najczęściej towarzyszą bólowi. Tu warto zwrócić uwagę na uczucie sztywności, napięcie, stwardnienie mięśni, obrzęk, sztywność i ograniczenie ruchomości stawu, a także na gorączkę, przewlekłe zmęczenie, wzmożone pocenie się w nocy, ubytek masy ciała. 

Po uzyskaniu takich informacji lekarz powinien zbadać pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem narządów układu ruchu. Lekarz może zlecić badania laboratoryjne takie jak morfologia krwi, markery stanu zapalnego (OB, CRP), a także posiew krwi. W zależności od przypadku, w celu postawienia odpowiedniej diagnozy, mogą również być zlecone badania obrazowe takie jak RTG, USG, TK, czy scyntygrafia kości. W niektórych przypadkach wykonuje się także specjalistyczne badania – badanie płynu stawowego, badania histologiczne wycinka mięśniowego czy ocena autoprzeciwciał chorób układu tkanki łącznej. 

Bóle stawów i mięśni – jak sobie z nimi radzić?

Wielu z nas zastanawia się jak szybko i skutecznie pozbyć się uciążliwego, nieprzyjemnego bólu mięśni i stawów. Prawda jest taka, że leczenie bólu musi być poparte sprawdzeniem jego źródła. Lekarze i fizjoterapeuci zwracają uwagę na odpowiednią profilaktykę, na regularną aktywność fizyczną, która pomoże wzmocnić mięśnie i stawy. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, a co za tym idzie odpowiedniej i zdrowej diety, jest także niezwykle istotne. Odciążanie stawów, odpowiednia pozycja przy siedzeniu i staniu, a przede wszystkim przy uprawianiu sportu i wykonywaniu ćwiczeń. Na miejscowe bóle można stosować maści, żele, plastry czy okłady z lodu. Dużym zainteresowaniem cieszy się akupunktura, fizjoterapia, masaże, terapia manualna, kinesiotaping, ćwiczenia relaksacyjne i rozciągające. 

Co do diety, to powinna być bogata w przeciwutleniacze, witaminy, minerały, błonnik i białko. Odpowiednie, właściwie skomponowane menu odgrywa kluczową rolę przy bólach spowodowanych chorobami stawów, po urazach czy w bólach wywołanych schorzeniami objawiającymi się zanikaniem lub osłabieniem tkanki mięśniowej.  Właściwa dieta dostarczy cząstek budujących kolagen, który jest podstawowym składnikiem stawów, aminokwasów, które tworzą białka włókien mięśniowych i mikroelementów zapewniających aktywność skurczową mięśni. Niezwykle istotne jest także dotlenienie organizmu, regularna  dawka ruchu – w postaci codziennej gimnastyki.

Farmakoterapia – kiedy po nią sięgnąć przy bólu mięśni i stawów?

W przypadku bólu mięśniowo-stawowego spowodowanego infekcją wynikającego z urazu czy z rodzaju schorzenia o charakterze zapalnym stosuje się środki farmaceutyczne w postaci leków przeciwbólowych. W przypadku konkretnego urazu są to najczęściej środki miejscowe z lekiem przeciwbólowym lub przeciwzapalnym w postaci plastrów czy żeli. W wyniku infekcji leki są przepisywane przez lekarza i przyjmuje się je okresowo. W przypadku poważniejszych chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie mięśni czy zapalenie stawów, gdzie bóle są silne, uciążliwe, wręcz uniemożliwiające codzienną aktywność przyjmowanie leków przeciwbólowych jest zazwyczaj długoterminowe. 

Fizjoterapia – z jakich metod skorzystać?

Oto kilka metod, które zdają się być najbardziej skuteczne w walce z bólem mięśni i kości. Niezwykle istotne jest, by zabieg wykonywała osoba wykwalifikowana, odpowiednio przeszkolona, profesjonalista, który nam pomoże, a nie zaszkodzi. 

Terapia manualna 

– masaże rozluźniające lub stymulujące, które stanowią idealne rozwiązanie na bóle kręgosłupa, pleców, nóg i tzw. zakwasy po treningu; jest to metoda przyjemna, podczas której można się cudownie zrelaksować i odprężyć

– poizometryczna relaksacja mięśni, która służy do obniżania napięcia mięśniowego

– w terapii osób uprawiających sport dużą popularność zdobył flossing, zarówno w leczeniu stanów ostrych, jak i przewlekłych; do zabiegu wykorzystuje się elastyczną taśmę, którą owija się miejsce zabiegowe, ucisk utrzymuje się kilka minut, podczas gdy pacjent wykonuje określone ruchy i ćwiczenia; zabieg powoduje regenerację tkanek i stanowi doskonałe uzupełnienie terapii manualnej

– jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod jest terapia manualna Levita – wykorzystywana do leczenia dolegliwości kręgosłupa oraz stawów obwodowych takich jak kolano czy bark

– koncepcja Maitland – terapeuta manualny koncentruje się na największym problemie bólowym, z jakim zgłosił się pacjent; jest to metoda dedykowana osobom z rwą kulszową, dyskopatią, a także innymi dolegliwościami kręgosłupa oraz stawów obwodowych

– metoda dr Ackermanna określana jest jako łagodna chiropraktyka i osteopatia strukturalna; jest skuteczna w bólach głowy, kręgosłupa szyjnego, stawów obwodowych, a także dolegliwościach związanych z narządami wewnętrznymi

Krioterapia 

– jest metodą leczniczą, której istotą jest schładzanie powierzchni ciała bardzo niską temperaturą, w efekcie działania dochodzi do przyspieszenia krążenia krwi, które odbywa się nawet czterokrotnie szybciej

– jest rodzajem leczenia, które wykorzystuje naturalne reakcje obronne organizmu na działanie bardzo niskich temperatur

– pomaga przywrócić równowagę w funkcjonowaniu całego ciała

– oddziałuje na układ hormonalny i odpornościowy; powoduje wzmożone wydzielanie endorfin – hormonów, które działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, ponadto zmniejsza się napięcie mięśni

– leczenie zimnem przynosi zadowalające efekty i ulgę chorym stawom; 

– idealnie sprawdza się w leczeniu bólów pourazowych, pomaga zmniejszyć stany zapalne

towarzyszące reumatoidalnym zapaleniu stawów czy w przypadku chorób  

metabolicznych jak np. dna moczanowa

Kinezyterapia 

– jest to leczenie ruchem, tak zwana gimnastyka lecznicza

– za podstawę tej dziedziny fizjoterapii uważa się ćwiczenia ruchowe – ruch jako środek leczniczy, który wpływa na cały organizmu

– jej zadaniem jest maksymalne usunięcie niesprawności fizycznej i przygotowanie do dalszej rehabilitacji 

– stosowana jest w schorzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu, w zespołach bólowych kręgosłupa, po zabiegach operacyjnych, usprawniania układ ruchu w chorobach reumatycznych, a także po udarach mózgu, po zawale serca, a także w okresie ciąży jako przygotowanie do porodu

– dzielimy ją na miejscową i ogólną

– kinezyterapia ogólna zawiera w sobie ćwiczenia ogólnokondycyjne, gimnastykę poranną i ćwiczenia w wodzie i dotyczy części ciała nie objętych chorobą

– kinezyterapia miejscowa dotyczy bezpośrednio narządu zmienionego chorobowo i zawiera w sobie ćwiczenia bierne – wykonywane przez kinezyterapię lub aparat CPM (Continuous Passive Motion – ciągły bierny ruch) bez czynnego udziału chorego; ćwiczenia izometryczne – czynne napinanie mięśni bez zmiany ich długości; ćwiczenia czynno-bierne – ruch wykonywany jest biernie natomiast pacjent czynnie rozluźnia mięśnie; ćwiczenia samowspomagane – pacjent siłą mięśni kończyny zdrowej wspomaga pracę osłabionych mięśni; ćwiczenia w odciążeniu – wykonywanie ruchu przy odciążeniu przez terapeutę ćwiczenia odcinka ciała; wyciągi; ćwiczenia synergistyczne – pacjent siłą mięśni kończyny zdrowej wspomaga pracę osłabionych mięśni i ćwiczenia oddechowe

Kinesiotaping 

–  to metoda plastrowania polegająca na naklejania specjalnej taśmy, o właściwościach elastycznych, na powierzchnię ciała

– zasady stosowania kinesiotapingu oparte są na kinezjologii, czyli nauce zajmującej się ruchem ciała człowieka

– taping bywa określany wyrażeniem „plastry dla sportowców”, wynika to z faktu, że jest bardzo często stosowany w medycynie sportowej

– plastrowanie dynamiczne stosuje się w wielu schorzeniach układu mięśniowo-szkieletowego i nie tylko dla sportowców

– służy leczeniu i profilaktyce bólów układu ruchu; dobrze naklejony plaster sprawi, że po wysiłku nie pojawi się zerwany mięsień, nie będą bolały mięśnie pleców, a stawy pozostaną stabilne.

TENS 

– elektrostymulacja prądami – przezskórna elektryczna stymulacja nerwów

– metoda niefarmakologicznego i nieinwazyjnego, a przez to pozbawionego wielu skutków ubocznych, leczenia dolegliwości bólowych

– znajduje zastosowanie w wielu stanach chorobowych, pourazowych i dysfunkcjach, którym towarzyszy ból

– efektem tego jest blokowanie bramek bólowych oraz wydzielanie endorfin – hormonów o silnych właściwościach uśmierzających bóle mięśni i stawów.

Lek. Michał Dąbrowski